شهیدان زنده اند
وَلاَتَقُولُواْ لِمَنْ یُقْتَلُ فِى سَبِیلِ للَّه أَمْوَتٌ بَلْ أَحْیَآءٌ وَلَکِنْ لَّاتَشْعُرُونَ(بقره/154)
و به آنها که در راه خدا کشته مى شوند مرده مگوئید، بلکه آنها زندگانند ولى
شما نمى فهمید.
شان نزول
بعضى از مفسران از ابن عباس در شان نزول دومین آیه بحث چنین
نقل کرده اند که این آیه درباره کشته شدگان میدان جنگ بدر
نازل گردید، آنها چهارده تن بودند، شش نفر از مهاجران ، و هشت نفر از انصار، بعد از
پایان جنگ عده اى تعبیر مى کردند فلانکس مرد، آیه فوق
نازل شد و با صراحت آنها را از اطلاق کلمه (میت ) بر شهیدان نهى کرد.
تفسیر:
نخست مى گوید: (هرگز به آنها که در راه خدا کشته مى شوند و شربت شهادت مى
نوشند مرده مگوئید) (و لا تقولوا لمن یقتل فى
سبیل الله اموات ).
سپس براى تاءکید بیشتر اضافه مى کند: (بلکه آنها زندگانند، اما شما درک نمى
کنید!) (بل احیاء و لکن تشعرون ).
اصولا در هر نهضتى گروهى راحت طلب و ترسو خود را کنار مى کشند و علاوه بر اینکه
خودشان کارى انجام نمى دهند سعى در دلسرد کردن دیگران دارند همین که حادثه ناگوارى رخ مى دهد، اظهار تاسف مى کنند و آن را
دلیل بر بى نتیجه بودن آن قیام مى پندارند،
غافل از اینکه هیچ هدف مقدس و گرانبهائى بدون دادن قربانى یا قربانیها بدست نیامده
و این یکى از سنن این جهان است .
قرآن کریم کرارا از این دسته سخن به میان آورده و آنها را سخت سرزنش مى کند.
گروهى از این قماش مردم در آغاز اسلام بودند که هر گاه کسى از مسلمانان در میدان جهاد
به افتخار شهادت نائل مى آمد مى گفتند فلانى مرد! و با اظهار تاسف از مردنش ،
دیگران را مضطرب مى ساختند.
خداوند در پاسخ این گفته هاى مسموم پرده از روى یک حقیقت بزرگ بر مى دارد و با
صراحت مى گوید: شما حق ندارید کسانى را که در راه خدا جان مى دهند مرده بخوانید آنها
زنده اند زنده جاویدان ، و از روزیهاى معنوى در پیشگاه خدا بهره مى گیرند، با یکدیگر
سخن مى گویند، و از سرنوشت پربارشان کاملا خشنودند، اما شما که در چهار دیوارى
محدود عالم ماده محبوس و زندانى هستید این حقایق را نمى توانید درک کنید.
نکته ها
نکته 1- چگونگى حیات جاودانى شهیدان
در اینکه حیات و زندگى شهیدان چگونه است ؟ در میان مفسران گفتگو است ، بدون شک
ظاهر آیه این است که آنها داراى یکنوع حیات برزخى و روحانى هستند چرا که جسمشان از
هم متلاشى شده و به گفته امام صادق (علیه السلام ) آن حیات با بدنى است مثالى (بدن
مجرد از ماده معمولى و همگون این بدن ) که تفسیر آن در سوره مؤ منون آیه 100 و من
ورائهم برزخ الى یوم یبعثون خواهد آمد.
بعضى از مفسران این زندگى را به عنوان یک حیات غیبى و مخصوص به شهداء دانسته
اند و گفته اند ما توضیح بیشترى درباره چگونگى این زندگى و طرز استفاده از آن را
در اختیار نداریم .
بعضى دیگر حیات را در اینجا به معنى هدایت ، و مرگ را به معنى گمراهى دانسته اند، و
گفته اند معنى آیه این است که هر کس کشته شد نگوئید گمراه است ، بلکه او هدایت شده
است بعضى دیگر حیات جاوید شهیدان را زنده ماندن نام آنها و مکتب آنها مى دانند.
ولى با توجه به آنچه در تفسیر اول گفتیم روشن مى شود که هیچیک از این احتمالات
قابل قبول نیست ، نه لزومى دارد که آیه را به معانى مجازى تفسیر کنیم و نه مساءله
حیات برزخى را مخصوص شهیدان بدانیم ، بلکه شهیدان داراى حیات روحانى و برزخى
هستند با این امتیاز که در قرب رحمت پروردگارند و متنعم به انواع نعمتهاى او مى
باشند.
نکته 2- مکتبى که به شهادت افتخار مى کند
اسلام با ترسیمى که از مساءله شهادت در آیه فوق و آیات دیگر قرآن کرده است
عامل بسیار مهم تازهاى را در مبارزه حق در برابر
باطل وارد میدان ساخته است ، عاملى که کاربرد آن از هر سلاحى بیشتر، و تاثیر آن از
همه برتر است ، عاملى که مى تواند خطرناکترین و وحشتناکترین سلاحهاى عصر و زمان
ما را در هم بشکند، چنانکه در تاریخ انقلاب اسلامى کشور ما ایران با
کمال وضوح این حقیقت را با چشم دیدیم که عشق به شهادت على رغم تمام کمبودهاى
ظاهرى عامل پیروزى سربازان اسلام در برابر قدرتهاى بزرگ شد.
و اگر در تاریخ اسلام و حماسه هاى جاویدان جهادهاى اسلامى و شرح ایثارگریهاى
کسانى را که با تمام وجودشان در راه پیشبرد این آئین پاک جانفشانى کردند دقت کنیم مى بینیم یک دلیل مهم همه آن پیروزیها همین بود که اسلام در تعلیمات
خود این درس بزرگ را به آنها آموخته بود که شهادت در راه خدا و در طریق حق و عدالت
به معنى فناء و نابودى و مرگ نیست ، بلکه سعادت است و زندگى جاویدان و افتخار
ابدى .
سربازانى که چنین درسى را در این مکتب بزرگ آموخته اند هرگز
قابل مقایسه با سربازان عادى نیستند، سرباز عادى به حفظ جان خود مى اندیشد، اما آنها
براى حفظ مکتب پیکار مى کنند و پروانه وار مى سوزند و قربانى مى شوند و افتخار
مى کنند.
تفسیر نمونه،جلد اول
