زیان کاران واقعی

الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِى الْأَرْضِ أُوْلَئِکَ هُمُ الْخَسِرُونَ

(فاسقان آنها هستند که ) پیمان خدا را پس از آن که محکم ساختند، مى شکنند، و پیوندهائى را که خدا دستور داده بر قرار سازند قطع مى نمایند، و در جهان فساد مى کنند، اینها زیانکارانند.(بقره/27)
از آنجا که در آخرین آیه گذشته ، سخن از اضلال فاسقان بود در این آیه با ذکر سه صفت فاسقان را کاملا مشخص ‍ و معرفى مى کند:
1- (فاسقان کسانى هستند که پیمان خدا را پس از آنکه محکم ساختند مى شکنند) (الذین ینقضون عهد الله من بعد میثاقه ).
انسانها در واقع پیمانهاى مختلفى با خدا بسته اند، پیمان توحید و خداشناسى پیمان عدم تبعیت از شیطان و هواى نفس ، فاسقان همه این پیمانها را شکسته سر از فرمان حق بر تافته ، و از خواسته هاى دل و شیطان پیروى مى کنند.
این پیمان کجا و چگونه بسته شد؟ در اینجا این سؤ ال پیش مى آید که پیمان یک امر دو جانبه است ، ما هرگز به خاطر نداریم که پیمانى با پروردگارمان در گذشته در این زمینه ها بسته باشیم ؟ ولى با توجه به یک نکته پاسخ این سؤ ال روشن مى شود و آن اینکه خداوند در عمق روح و باطن سرشت انسان ، شعور مخصوص و نیروهاى ویژهاى قرار داده که از طریق هدایت آن میتواند، راه راست را پیدا کند و از شیطان و هواى نفس تبعیت ننماید، به دعوت رهبران الهى پاسخ مثبت داده و خود را با آن هماهنگ سازند.
قرآن از این فطرت مخصوص تعبیر به عهد خدا و پیمان الهى مى کند، در حقیقت این یک پیمان تکوینى است نه تشریعى و قانونى ، قرآن مى گوید:
الم اعهد الیکم یا بنى آدم ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین و ان اعبدونى هذا صراط مستقیم : (اى فرزندان آدم ! مگر از شما پیمان نگرفتم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شما است ، و مرا پرستش کنید که راه راست همین است .)
پیدا است که این آیه اشاره به همان فطرت توحید و خداشناسى و عشق به پیمودن راه تکامل است .
شاهد دیگر براى این سخن ، جملهاى است که در نخستین خطبه نهج البلاغه از امیر مؤ منان على (علیه السلام ) مى خوانیم : فبعث فیهم رسله و واتر الیهم انبیاءه لیستادوهم میثاق فطرته :(خداوند پیامبران خویش را یکى پس از دیگرى به سوى مردم فرستاد تا از آنها بخواهند که به پیمان فطرى خویش عمل کند.)
به تعبیر روشنتر خدا هر موهبتى به انسان ارزانى میدارد، همراه آن عملا پیمانى با زبان آفرینش از او مى گیرد، به او چشم مى دهد یعنى با این چشم حقایق را ببین ، گوش مى دهد یعنى صداى حق را بشنو ... و به این ترتیب هر گاه انسان از آنچه در درون فطرت او است بهره نگیرد و یا از نیروهاى خدا داد در مسیر خطا استفاده کند، پیمان خدا را شکسته است .
آرى فاسقان ، همه یا قسمتى از این پیمانهاى فطرى الهى را زیر پا مى گذارند.
2- سپس به دومین نشانه آنها اشاره کرده مى گوید:(آنها پیوندهائى را که خدا دستور داده بر قرار سازند قطع مى کنند) (و یقطعون ما امر الله به ان یوصل ).
گر چه بسیارى از مفسران این آیه را ناظر به خصوص به قطع رحم و بریدن رابطه خویشاوندى دانسته اند، ولى دقت در مفهوم آیه نشان مى دهد که معنى وسیعتر و عمومیترى دارد که مساءله قطع رحم یکى از مصداقهاى آن است . زیرا آیه مى گوید: فاسقان پیوندهائى را که خدا دستور داده بر قرار بماند قطع مى کنند، این پیوندها شامل پیوند خویشاوندى ، پیوند دوستى پیوندهاى اجتماعى ، پیوند و ارتباط با رهبران الهى و پیوند و رابطه با خدا است ، و به این ترتیب نباید معنى آیه را منحصر به قطع رحم و زیر پا گذاشتن رابطه هاى خویشاوندى دانست .
لذا بعضى از مفسران آن را به قطع رابطه با پیامبران و مؤ منان ، یا قطع رابطه با پیامبران دیگر و کتب آسمانى آنها که خدا دستور پیوند با همه آنها را داده است تفسیر کرده اند که پیدا است این تفسیرها نیز بیان کننده بخشى از مفهوم کلى آیه است در بعضى از روایات جمله ما امر الله به ان یوصل به رابطه با امیر مؤ منان (علیه السلام ) و ائمه اهل بیت (علیهمالسلام ) تفسیر شده است .
3- نشانه دیگر فاسقان ، فساد در روى زمین است که در آخرین مرحله به آن اشاره شده :(آنها فساد در زمین مى کنند) (و یفسدون فى الارض ).
البته این خود مطلبى روشن است ، آنها که خدا را فراموش کرده و سر از اطاعت او بر تافته اند، و حتى نسبت به خویشاوندان خود، رحم و شفقت ندارند پیدا است با دیگران چگونه معامله خواهند کرد؟ آنها در پى کامجوئى و لذتهاى خویش و منافع شخصى خود هستند، جامعه به هر جا کشیده شود براى آنها فرق نمى کند، هدفشان بهره بیشتر و کامجوئى افزونتر است ، و براى رسیدن به این هدف از هیچ خلافى پروا ندارند، پیدا است که این طرز فکر و عمل چه فسادهائى در جامعه به وجود مى آورد.
قرآن مجید در پایان آیه مى گوید: آنها همان زیانکارانند (اولئک هم الخاسرون ).
راستى چنین است ؟ چه زیانى از این برتر که انسان همه سرمایه هاى مادى و معنوى خود را که مى تواند بزرگترین افتخارها و سعادتها را براى او بیافریند در طریق فنا و نیستى و بدبختى و سیهروزى خود به کار برد؟!
کسانى که به مقتضاى مفهوم فسق از حوزه اطاعت خداوند بیرون رفته اند چه سرنوشتى غیر از این مى توانند داشته باشند.

تفسیر نمونه،جلد اول