سند زنده ای برای عظمت اهل بیت

فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَآءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَآءَنَا وَأَبْنَآءَکُمْ وَنِسَآءَنَا وَنِسَآءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکَذِبِینَ(آل عمران/61)

هر گاه بعد از علم و دانشى که (درباره مسیح ) به تو رسیده ، (باز) کسانى با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم ، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم ، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم ، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم ، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم .

شان نزول :
گفته اند که این آیه و آیات قبل از آن درباره هیات نجرانى مرکب از عاقب و سید و گروهى که با آنها بودند نازل شده است ، آنها خدمت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) رسیدند و عرض کردند: آیا هرگز دیده اى فرزندى بدون پدر متولد شود، در این هنگام آیه (ان مثل عیسى عند الله ...) نازل شد و هنگامى که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) آنها را به مباهله دعوت کرد.
آنها تا فرداى آن روز از حضرتش مهلت خواستند و پس از مراجعه ، به شخصیتهاى نجران ، اسقف (روحانى بزرگشان ) به آنها گفت : شما فردا به محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) نگاه کنید، اگر با فرزندان و خانوادهاش براى مباهله آمد، از مباهله با او بترسید، و اگر با یارانش آمد با او مباهله کنید، زیرا چیزى در بساط ندارد، فردا که شد پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمد در حالى که دست على بن ابى طالب (علیه السلام ) را گرفته بود و حسن و حسین (علیهماالسلام ) در پیش روى او راه میرفتند و فاطمه (علیهاالسلام ) پشت سرش بود، نصارى نیز بیرون آمدند در حالى که اسقف آنها پیشاپیششان بود هنگامى که نگاه کرد، پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با آن چند نفر آمدند، درباره آنها سؤ ال کرد به او گفتند: این پسر عمو و داماد او و محبوبترین خلق خدا نزد او است و این دو پسر، فرزندان دختر او از على (علیه السلام ) هستند و آن بانوى جوان دخترش فاطمه (علیهاالسلام ) است که عزیزترین مردم نزد او، و نزدیک ترین افراد به قلب او است ...
سید به اسقف گفت : براى مباهله قدم پیش گذار.
گفت : نه ، من مردى را میبینم که نسبت به مباهله با کمال جرات اقدام مى کند و من میترسم راستگو باشد، و اگر راستگو باشد، به خدا یک سال بر ما نمیگذرد در حالى که در تمام دنیا یک نصرانى که آب بنوشد وجود نداشته باشد.
اسقف به پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) عرض کرد: اى ابو القاسم ! ما با تو مباهله نمیکنیم بلکه مصالحه میکنیم ، با ما مصالحه کن ، پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با آنها مصالحه کرد که دوهزار حله (یک قواره پارچه خوب لباس ) که حد اقل قیمت هر حلهاى چهل درهم باشد، و عاریت دادن سى دست زره ، و سى شاخه نیزه ، و سى راءس اسب ، در صورتى که در سرزمین یمن ، توطئه اى براى مسلمانان رخ دهد، و پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) ضامن این عاریتها خواهد بود، تا آن را بازگرداند و عهد نامهاى در این زمینه نوشته شد.
و در روایتى آمده است اسقف مسیحیان به آنها گفت : من صورت هایى را میبینم که اگر از خداوند تقاضا کنند کوهها را از جا برکند چنین خواهد کرد هرگز با آنها مباهله نکنید که هلاک خواهید شد، و یک نصرانى تا روز قیامت بر صفحه زمین نخواهد ماند.

تفسیر:
مباهله با مسیحیان نجران
این آیه به دنبال آیات قبل و استدلالى که در آنها بر نفى خدا بودن مسیح (علیه السلام ) شده بود، به پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) دستور مى دهد: هر گاه بعد از علم و دانش که (درباره مسیح ) براى تو آمده (باز) کسانى با تو در آن به محاجه و ستیز برخاستند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت میکنیم و شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت مینماییم ، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود (کسانى که به منزله جان هستند) دعوت میکنیم ، شما هم از نفوس خود دعوت کنید، سپس مباهله میکنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار میدهیم (فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا و ابناءکم و نساءنا و نساءکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله على الکاذبین ).
ناگفته پیدا است منظور از مباهله این نیست که این افراد جمع شوند و نفرین کنند و سپس پراکنده شوند زیرا چنین عملى به تنهایى هیچ فایدهاى ندارد، بلکه منظور این است که این نفرین مؤ ثر گردد، و با آشکار شدن اثر آن ، دروغگویان به عذاب گرفتار شوند و شناخته گردند.
به تعبیر دیگر، گرچه در این آیه به تاثیر و نتیجه مباهله تصریح نشده اما از آنجا که این کار به عنوان آخرین (حربه )، بعد از اثر نکردن منطق و استدلال ، مورد استفاده قرار گرفته دلیل بر این است که منظور ظاهر شدن اثر خارجى این نفرین است نه تنها یک نفرین ساده.

نکته:

مباهله سند زنده اى براى عظمت اهل بیت (علیهماالسلام )
غالب مفسران و محدثان شیعه و اهل تسنن تصریح کرده اند که آیه مباهله در حق اهل بیت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نازل شده است و پیامبر تنها کسانى را که همراه خود به میعادگاه برد فرزندانش حسن و حسین (علیهماالسلام ) و دخترش فاطمه (علیهاالسلام ) و على (علیه السلام ) بودند، بنابراین منظور از (ابناءنا) در آیه منحصرا حسن و حسین (علیهماالسلام ) هستند، همانطور که منظور از نساءنا فاطمه (علیهاالسلام )، و منظور از (انفسنا) تنها على (علیه السلام ) بوده است و احادیث فراوانى در این زمینه نقل شده است .
ولى بعضى از مفسران اهل تسنن که کاملا در اقلیت هستند کوشیده اند که ورود احادیث را در این زمینه انکار کنند، مثلا نویسنده تفسیر المنار در ذیل آیه مى گوید: این روایات همگى از طرق شیعه است ، و هدف آنها مشخص است ، و آنها چنان در نشر و ترویج این احادیث کوشیده اند که موضوع را، حتى بر بسیارى از دانشمندان اهل تسنن مشتبه ساخته اند!!
اما مراجعه به منابع اصیل اهل تسنن نشان مى دهد که على رغم پندارهاى تعصب آلود نویسنده المنار بسیارى از طرق این احادیث به شیعه و کتب شیعه هرگز منتهى نمى شود، و اگر بنا باشد ورود این احادیث را از طرق اهل تسنن انکار کنیم سایر احادیث آنها و کتبشان نیز از درجه اعتبار خواهد افتاد.
براى روشن شدن این حقیقت قسمتى از روایات آنان را در این باب با ذکر مدارک در اینجا مى آوریم :
(قاضى نور الله شوشترى ) در جلد سوم از کتاب نفیس (احقاق الحق ) طبع جدید صفحه 46 چنین مى گوید:
مفسران در این مسئله اتفاق نظر دارند که (ابناءنا) در آیه فوق اشاره به حسن و حسین (علیهماالسلام ) و (نساءنا) اشاره به فاطمه (علیهاالسلام ) و (انفسنا) اشاره به على (علیه السلام ) است .
سپس (در پاورقى کتاب مزبور) در حدود شصت نفر از بزرگان اهل سنت ذکر شده اند که تصریح نموده اند آیه مباهله درباره اهل بیت (علیهمالسلام ) نازل شده است و نام آنها و مشخصات کتب آنها را از صفحه 46 تا 76 مشروحا آورده است .
از جمله شخصیتهاى سرشناسى که این مطلب از آنها نقل شده افراد زیر هستند:
1 - (مسلم بن حجاج نیشابورى ) صاحب (صحیح ) معروف که از کتب ششگانه مورد اعتماد اهل سنت است در جلد 7 صفحه 120 (چاپ محمد على صبیح - مصر).
2 - (احمد بن حنبل ) در کتاب (مسند) جلد 1 صفحه 185 (چاپ مصر).
3 - (طبرى ) در تفسیر معروفش در ذیل همین آیه جلد سوم صفحه 192 (چاپ میمنیة - مصر).
4 - (حاکم ) در کتاب (مستدرک ) جلد سوم صفحه 150 (چاپ حیدر آباد دکن ).
5 -(حافظ ابو نعیم اصفهانى ) در کتاب (دلائل النبوة ) صفحه 297 (چاپ حیدر آباد).
6 - (واحدى نیشابورى ) در کتاب (اسباب النزول ) صفحه 74 (چاپ الهندیة مصر).
7 - (فخر رازى ) در تفسیر معروفش جلد 8 صفحه 85 (چاپ البهیه مصر).
8 - (ابن اثیر) در کتاب (جامع الاصول ) جلد 9 صفحه 470 (طبع السنة المحمدیة - مصر).
9 - (ابن جوزى ) در (تذکرة الخواص ) صفحه 17 (چاپ نجف ).
10 - (قاضى بیضاوى ) در تفسیرش جلد 2 صفحه 22 (چاپ مصطفى محمد مصر).
11 - (آلوسى ) در تفسیر (روح المعانى ) جلد سوم صفحه 167 (چاپ منیریه مصر).
12 - (طنطاوى ) مفسر معروف در تفسیر (الجواهر) جلد دوم صفحه 120 (چاپ مصطفى البابى الحلبى - مصر).
13 - (زمخشرى ) در تفسیر (کشاف ) جلد 1 صفحه 193 (چاپ مصطفى محمد - مصر).
14 - (حافظ احمد بن حجر عسقلانى ) در کتاب (الاصابة ) جلد 2 صفحه 503 (چاپ مصطفى محمد - مصر).
15 - (ابن صباغ ) در کتاب (الفصول المهمة ) صفحه 108 (چاپ نجف ).
16 - علامه (قرطبى ) در تفسیر (الجامع لاحکام القرآن ) جلد 3 صفحه 104 (چاپ مصر سال 1936).
در کتاب (غایة المرام ) از صحیح مسلم در باب فضائل على بن ابى طالب نقل شده که : روزى معاویه به سعد بن ابى وقاص گفت : چرا ابو تراب (على (علیه السلام ) را سب و دشنام نمیگویى ؟!
گفت : از آن وقت که به یاد سه چیز که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) درباره على (علیه السلام ) فرمود افتادم از این کار صرف نظر کردم ... (یکى از آنها این بود که ) هنگامى که آیه مباهله نازل گردید پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) تنها از فاطمه و حسن و حسین و على (علیهماالسلام ) دعوت کرد و سپس فرمود: اللهم هؤ لاء اهلى : خدایا! اینها خاصان نزدیک من اند.
نویسنده تفسیر (کشاف ) که از بزرگان اهل تسنن است در ذیل آیه مى گوید: این آیه قویترین دلیلى است که فضیلت اهل کساء را ثابت مى کند.
مفسران و محدثان و مورخان شیعه نیز عموما در نزول این آیه درباره اهل بیت (علیهمالسلام ) اتفاق نظر دارند، در تفسیر نور الثقلین روایات فراوانى در این زمینه نقل شده است .
از جمله به نقل از کتاب (عیون اخبار الرضا) درباره مجلس بحثى که مامون در دربار خود تشکیل داده بود، این چنین مینویسد: امام على بن موسى الرضا (علیهماالسلام ) فرمود: خداوند پاکان بندگان خود را در آیه مباهله مشخص ساخته است و به پیامبرش چنین دستور داده : فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا...
و به دنبال نزول این آیه ، پیامبر، على و فاطمه و حسن و حسین (علیهماالسلام ) را با خود به مباهله برد...
این مزیتى است که هیچ کس در آن بر اهل بیت (علیهمالسلام ) پیشى نگرفته ، و فضیلتى است که هیچ انسانى به آن نرسیده ، و شرفى است که قبل از آن هیچ کس از آن برخوردار نبوده است .

تفسیر نمونه،جلد دوم