توبه و بازگشت
فَتَلَقَّى ءَادَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ
سپس آدم از پروردگار خود کلماتى دریافت داشت (و با آنها توبه کرد) و خداوند
توبه او را پذیرفت ، خداوند تواب و رحیم است .(بقره/37)
نکته ها:چون آدم از غذایى که نباید بخورد، چشید و از آن همه نعمت و رفاه محروم شد،
متوجّه اشتباه خود گردید. او در اثر پشیمانى و ندامت، کلماتى را از خداوند
دریافت کرد و به وسیله ى آن کلمات، توبه نمود. [1]
طبق آنچه از روایات شیعه وسنى استفاده مى شود، مراد از کلماتى که آدم به
وسیله ى آن توبه نمود، توسّل به بهترین خلق خدا یعنى حضرت محمّد و اهلبیت
او علیه وعلیهم السلام است. چنانکه در تفسیر درّالمنثور از ابن عباس نقل
شده است که آدم براى پذیرش توبه اش، خداوند را به این نامه ا قسم داد:
«بحّق محمّد وعلىّ و فاطمة و الحسن و الحسین» [2]
البتّه برخى معتقدند، مراد از کلمات، همان جمله اى است که در سوره ى اعراف
آمده است: «ربّنا ظلمنا أنفسنا و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنکوننّ من
الخاسرین» [3] خدایا! ما به خود ستم کردهایم و اگر تو ما را نیامرزى و مورد رحمت قرار ندهى، حتماً از زیانکاران خواهیم بود.
1) توبه، به معنى بازگشت است. اگر توبه را به خدا نسبت دهیم، به معنى بازگشت لطف و رحمت او بر بندهى خلافکار و پشیمان است؛ »هو التوّاب« و اگر آنرا به بنده نسبت دهیم به معنى بازگشت انسان خطاکار به سوى خداوند است. »فتاب علیه«
2) تفسیر درّالمنثور، ج1، ص60.
3) اعراف، 23.
پیام ها:
1- همچنان که توفیق توبه از خداست، باید چگونگى و راه توبه را نیز از خداوند دریافت کنیم. «من ربّه کلمات»
2- قبول توبه و ارائه ى راه آن، از شئون تربیت و ربوبیّت اوست. «من ربّه»
3- این همه لطف و قبول توبه، تنها کار خداست. «هو»
4- اگر توبه واقعى باشد، خداوند آن را مى پذیرد. «هو التّواب»
5 - اگر توبه را شکستیم، باز هم خداوند توبه را مى پذیرد. «هو التوّاب»
6- عذرپذیرى خداوند همراه با رحمت است، نه عتاب وسرزنش. «التّواب الرّحیم»
تفسیر نور،جلد اول
